เปตอง จัดว่าเป็นกีฬากลางแจ้งประเภทหนึ่งที่มีการเล่นออกกำลังกายเพื่อสุขภาพมาตั้งแต่ดึกดำบรรพ์ ไม่มีการบันทึกประวัติที่ชัดเจนไว้ แต่ก็มีหลักฐานจากการเล่าต่อๆกันมาว่า เปตอง กำเนิดขึ้นครั้งแรกในประเทศกรีซเมื่อประมาณ 2,000 ปีก่อนคริสตกาล โดยการเก็บก้อนหินที่เป็นทรงกลมจากภูเขาและใต้ทะเลมาเป็นอุปกรณ์ในการเล่น ต่อมากีฬาประเภทนี้มีวิวัฒนาการ และได้แพร่หลายเข้ามาในทวีปยุโรป เมื่ออาณาจักรโรมันครองอำนาจและเข้ายึดครองดินแดนของชนชาวกรีกได้สำเร็จ ชาวโรมันได้ใช้การกีฬาประเภทนี้เป็นเครื่องทดสอบกำลังข้อมือและกำลังกายของผู้ชายในสมัยนั้น

     เปตองเข้าสู่ยุโรป เมื่ออาณาจักรโรมันเข้ายึดครองดินแดนชาวโกลหรือประเทศฝรั่เศสในปัจจุบัน ชาวโรมันก็ได้นำเอาการเล่นลูกบูลประเภทนี้เข้าไปเผยแพร่ทางตอนใต้ของประเทศ ฝรั่งเศส การเล่นลูกบูลจึงได้พัฒนาขึ้นโดยเปลี่ยนมาใช้ไม้เนื้อแข็งถากเป็นรูปทรงกลม แล้วใช้ตะปูตอกรอบๆ เพื่อเพิ่มน้ำหนักของลูกให้เหมาะกับมือ พูดได้ว่าเป็นกีฬาสำหรับผู้สูงเกียรติ

     แรกเริ่มเปตองไม่ได้เป็นที่รู้จักของคนไทย ประมาณพ.ศ 2518 นายจันทร์ โพยหาญ นำกีฬาเปตองเข้ามาเผยแพร่ให้คนได้รู้จักอย่างเป็นทางการคนแรก แต่เนื่องจากยังขาดอุปกรณ์การเล่นเปตอง (ลูกบูล) จึงได้ปรึกษาและชักชวนนายดนัย ตรีทัศนาถาวร และนายชัยรัตน์ คำนวณ ซึ่งเป็นนักธุรกิจที่มีชื่อเสียงมากในขณะนั้น เป็นผู้ลงทุนสั่งลูกเปตองเข้ามาจำหน่ายและเผยแพร่ในประเทศไทย

     วันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2519 สมาคมเปตองและโปรวังซาลแห่งประเทศไทย โดยมีนายศรีภูมิ สุขเนตร เป็นนายกสมาคมคนแรก แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควร สาเหตุเพราะยังขาดผู้สนับสนุน

     แต่ต่อมาเมื่อสมเด็จพระศรีนครินทรบรมราชชนนี เสด็จพระราชดำเนินที่เขื่อนห้วยหลวง จังหวัดอุดรธานี เมื่อ พ.ศ. 2521 นายจันทร์ ได้นำอุปกรณ์กีฬาเปตองไปแนะนำวิธีการเล่นให้แก่ข้าราชบริพาร และพระองค์ทรงโปรดปรานมาก ทรงรับสั่งว่า "พระองค์เคยเล่นกีฬาประเภทนี้ตั้งแต่พระองค์พระชนมายุ 30 กว่า กีฬาเปตองมีประโยชน์มากได้ทั้งบริหารร่างกายเพื่อให้มีสุขภาพดี และสร้างสรรค์ความสามัคคีในหมู่คณะซึ่งมีประโยชน์มากมายสำหรับคนไทย ขอให้นายจันทร์ โพยหาญ จงทำหน้าที่ต่อไป พระองค์ช่วยส่งเสริม และเผยแพร่ให้อีกทางหนึ่ง"

     ดังนั้นในวันที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2527 สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ รับสมาคมเปตอง และโปรวังซาลแห่งประเทศไทย ไว้ในพระราชูปถัมภ์ เมื่อวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2530 ได้เปลี่ยนชื่อสมาคมเปตองและโปรวังซาลเป็น "สหพันธ์เปตองแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี" ต่อมาได้แก้ไขข้อบังคับสหพันธ์ฯ เพื่อให้เป็นไปตาม พ.ร.บ.การกีฬาแห่งประเทศไทย จึงเปลี่ยนชื่อเป็นสหพันธ์เปตองแห่งประเทศไทยเป็น "สมาคมเปตองแห่งประเทศไทย" เมื่อวันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ. 2543 และได้รับการรับรองจากการกีฬาแห่งประเทศไทย สนับสนุนงบประมาณเป็นเงินอุดหนุนสมาคมฯ ประจำปีจากรัฐบาลตั้งแต่ปี พ.ศ. 2538 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน และได้เข้าร่วมเป็นสมาชิกสหพันธ์เปตองนานาชาติ เป็นประเทศที่ 17 ของโลก

     จะเห็นได้ว่าวิวัฒนาการของเปตองจนเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายในประเทศไทยนั้น กีฬาชนิดนี้เล่นแล้วมีผลดีต่อร่างอย่างไร น้ำ ใ ส ด อ ท ค อ ม เชื่อว่าเป็นคำถามที่คุณผู้อ่านกำลังตั้งคำถามอยู่ในใจ ก่อนที่จะไปดูวิธีการเล่น อยากให้คุณผู้อ่านทราบถึงประโยชน์ของการออกกำลังกายด้วยเปตองสักนิด

     พัฒนาทางด้านร่างกาย

• กำลังแขน ผู้เล่นจะฝึกการใช้กำลังทั้งนิ้วมือ ข้อมือ แขน ข้อศอก และหัวไหล่ให้สัมพันธืกัน เพื่อการบังคับลูกให้ได้จังหวะ และระยะที่ต้องการ
• กำลังขา ผู้เล่นจะต้องเดินไปเดินมาตามความยาวของสนามซึ่งมีขนาดยาว 15 เมตร กว้าง 4 เมตร ลุกนั่ง เพื่อการวาง หรือเข้าลูกตลอดเวลาการเล่น
• สายตา กีฬาเปตองช่วยให้เกิดการทำงานที่สัมพันธ์กันระหว่างสายตา และมือ เนื่องจากต้องใช้สายตา กะระยะทาง พิจารณาแง่มุมต่าง ๆ ที่จะเข้าลูกตีลูก เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพตามต้องการ

     พัฒนาการทางด้านสติปัญญา
     กีฬาเปตองเป็นเกมการเล่นที่จำเป็นต้องอาศัยการคิด การคาดคะเน และการอ่านเกมในการเล่น อย่างจริงจัง คิดเกมรับเมื่อเป็นฝ่ายเสียเปรียบ และเกมรุกที่บังคับให้ฝ่ายตรงข้ามเล่นตามเกมที่เราวางไว้

     พัฒนาการทางด้านจิตใจ
     กีฬาเปตองมีการเล่นทั้งเดี่ยวและคู่ทีม ผู้เล่นจะต้องเข้าใจถึงจิตใจของผู้ร่วมทีมเป็นอย่างดี มีการปรึกษาหารือกัน ยอมรับความคิดของกัน และกัน แสดงให้เห็นถึงการเป็นผู้นำ และผู้ตามที่ดี สมาธิเป็นส่วนสำคัญอย่างยิ่งไม่ว่าเป้นการเล่นประการใด ๆ ผู้เล่นจะต้องฝึกการวางเฉย ทำจิตให้สงบ ทำสมาธิให้ได้ ตั้งความหวังให้น้อย กว่าความเป็นจริง ไม่วิตกกังวลเกินไป ไม่ท้อถอยในการเล่น ไม่สนใจเสียงข่มขวัญ เสียงเชียร์ที่ดัง การสอนเกมการเล่นของฝ่ายตรงข้าม เพราะสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้จะทำให้เกิดความกังวลสับสน จะมีผลต่อเกมการเล่น ถ้าสมาธิไม่ดีพอ

     การพัฒนาการทางด้านสังคม

• กีฬาเปตอง เป็นกีฬาที่เล่นได้ไม่ยาก จึงมีผู้นิยมเล่นกันอย่างแพร่หลายจะเห็นได้ว่าในหมู่บ้าน หน่วยงานของรัฐและเอกชนได้จัดให้มีการแข่งขัน เพื่อให้ผู้เล่นได้มาพบปะสังสรรค์ได้รู้จักและได้ร่วมสนุกกัน นับเป็นการสร้างสังคมอันดีแก่นักกีฬา นอกจากนี้ยังลดปัญหาสารเสพติด เนื่องจากคนหันมาเล่นกีฬาล่งผลให้ปัญหาอาชญากรรมลดลง
• ดังนั้นการเล่นกีฬาเปตองจำเป็นต้องรู้พื้นฐานของการเล่น การใช้เทคนิคทุกรูปแบบ

     ขั้นตอนและวิธีการเล่นกีฬาเปตองว่าเป็นอย่างไร การอธิบายวิธีการเล่นกีฬาเปตองมีขั้นตอนและวิธีการเล่นโดยทั่วไป ดังนี้

     ผู้เล่น
     การเล่นกีฬาเปตองแบ่งผู้เล่นออกเป็น 2 ฝ่าย แต่ละฝ่ายมีผู้เล่นและใช้ลูกเปตอง ดังนี้

1. ประเภทเดี่ยว ผู้เล่นต้องมีลูกเปตองคนละ 3 ลูก
2. ประเภทคู่ ผู้เล่นแต่ละคนต้องมีลูกเปตองคนละ 3 ลูก รวมฝ่ายละ 6 ลูก
3. ประเภททีม 3 คน ผู้เล่นแต่ละคนต้องมีลูกเปตองคนละ 2 ลูก รวมฝ่ายละ 6 ลูก

     อุปกรณ์การเล่นเปตอง

1. ลูกเปตอง (ลูกบูล) เป็นลูกทรงกลมด้านในกลวง ทำด้วยโลหะมีเส้นผ่านศูนย์กลางระหว่าง 71-76 ม. มีน้ำหนัก 350-800 กรัม มีเครื่องหมายของโรงงานผู้ผลิต ตัวเลขแสดงน้ำหนัก และเลขรหัสปรากฎอยู่บนลูกบูลอย่างชัดเจน หมายเหตุ : ปัจจุบันประเทศไทยมีลูกเปตองที่ทำด้วย พลาสติกเรียกว่า “ลูกพลาสตอง” ผลิต จำหน่าย โดยบริษัท มาราธอน มีขนาด น้ำหนัก มาตรฐาน ใกล้เคียงกับลูกเปตองสามารถใช้เล่นฝึกซ้อม หรือแข่งขันได้ในบางรายการ
2. ลูกเป้า เป็นลูกทรงกลมทำด้วยไม้เนื้อแข็ง หรือพลาสติก มีเส้นผ่านศูนย์กลางระหว่าง 25-35 ม.ม. ทาสีที่สามารถมองเห็นได้ชัดเจน
3. สนามเล่น สามารถเล่นได้ทุกสนาม ที่มีด้านหน้าเรียบยาวตรงพอประมาณ ขนาดของสนามกว้าง 4 เมตร ยาว 15 เมตร (ยกเว้นพื้นไม้ พื้นคอนกรีตลาดยาง)

     การแต่งกายในการเล่นเปตอง
     กีฬาเปตองเป็นกีฬาที่เล่นง่าย สะดวกและค่าใช้จ่ายในการเล่นก็ไม่แพง อีกทั้งไม่มีข้อบังคับใดๆ ว่าผู้เล่นจะต้องแต่งกายแบบใด ฉะนั้น ผู้เล่นจะแต่งกายแบบใดก็ได้แล้วแต่ความชอบของแต่ละคน ซึ่งอาจเป็นกางเกงขาสั้น กางเกงขายาว เสื้อแขนสั้นหรือเสื้อแขนยาวสีใดๆ ก็ได้ แต่ถ้าเล่นเป็นทีมไม่ว่าจะเป็นทีม 2 คนหรือ 3 คน จะต้องแต่งกายให้เหมือนกัน

     วิธีการเล่นเปตอง
     แบ่งผู้เล่นออกเป็น 2 ฝ่าย ๆ ละเท่า ๆ กัน ให้ลูกบูลมีลวดลายต่างกัน

• เริ่มด้วยการเสี่ยง เพื่อตัดสินว่าฝ่ายใดจะเป็นฝ่ายได้เริ่มเล่นก่อน
• ฝ่ายชนะเสื่ยงเริ่มเล่นคนใดคนหนึ่ง เลือกจุดเริ่มต้น เขียนวงกลมบนพื้นสนามเส้นผ่านศูนย์กลาง ระหว่าง 35-50 ซม. ห่างจากเส้นสนามได้น้อยกว่า 1 เมตร
• ฝ่ายชนะการเสี่ยงคนใดคนหนึ่งเข้าไปโยนลูกเป้าในสนาม ให้ห่างจากจุดเริ่มต้น ตามระยะดังนี้
• สำหรับเด็กเล็ก ไม่น้อยกว่า 4 เมตร ไม่เกิน 8 เมตร
• สำหรับเยาวชน ไม่น้อยกว่า 5 เมตร ไม่เกิน 9 เมตร
• สำหรับเยาวชน ไม่น้อยกว่า 6 เมตร ไม่เกิน 9 เมตร
• ผู้ใหญ่หรือทั่วไป ไม่น้อยกว่า 6 เมตร ไม่เกิน 10 เมตร

     การบริหารร่างกายก่อนและหลังการฝึกก่อนการเล่น

     ก่อนการเล่น
     การบริหารร่างกายเป็นสิ่งสำคัญสำหรับนักกีฬาทุกคน และต้องปฏิบัติเป็นประจำ ก่อนและหลังการฝึกซ้อมทุกครั้ง เพื่อเป็นการกระตุ้นเตือนให้ระบบภายในต่าง ๆ ของร่างกายตื่นตัว ระบบประสาทมีความฉับไวในการรับคำสั่งจากสมอง ไม่เกิดอาการเฉื่อยชา ระบบการหายใจทำงานได้สะดวก หัวใจสูบฉีดโลหิตได้ดี ปอดมีการขยายตัว ทำให้มีความจุของปอดทำออกซิเจนเข้าสู่ร่างกายได้เพียงพอ นอกจากนั้นยังทำให้กล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ ของร่างกายยืดหยุ่น แข็งแรงทนทานพร้อมที่จะเริ่มต้นฝึกซ้อมได้
     หลังการเล่น
     หลังการฝึกซ้อมทุกครั้ง ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายเกิดความตึงเครียด และเสียพลังงานไปเป็นจำนวนมาก การบริหารร่างกายหลังการฝึกซ้อม เช่น บีบ นวด กด จับ ทุกสลับกันไป จะเป็นการผ่อนคลายความตึงของกล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ ไม่ให้เกิดความเมื่อยล้า และนอกจากนี้ยังช่วยให้ระบบภายในส่วนต่าง ๆ ของร่างกายกลับสู่สภาพปกติโดยเร็วที่สุด

     ข้อแนะนำในการเลือกเครื่องแต่งกายสำหรับในการเล่นกีฬาเปตอง ดังนี้

1. ไม่ควรสวมกางเกงหรือเสื้อที่คับ รัด หรือหลวมจนเกินไปเพราะจะทำให้มีอุปสรรคในการโยนลูกเปตองได้ เช่น หากใส่เสื้อที่รัดแขนมากๆ จะทำให้รั้งแขนในขณะที่โยนลูกเปตองและทำให้การเหวี่ยงแขนไม่คล่องตัว แต่ถ้าหากใส่เสื้อที่หลวมก็จะทำให้เกิดความรำคาญหรือดุรุงรังจนเกินไป
2. ไม่ควรใส่กางเกงหรือเสื้อสีเข้ม เช่น สีดำ เพราะสีดำจะเก็บความร้อนได้มากกว่าสีอื่นๆ จะทำให้ร้อนอบอ้วนมากยิ่งขึ้นในกรณีที่เล่นกีฬาเปตองกลางแจ้ง
3. รองเท้าที่สวมไม่ควรมีน้ำหนักมาก ควรใช้รองเท้าที่มีน้ำหนักเบา เพราะหากใช้รองเท้าที่มีน้ำหนักจะทำให้เกิดอาการล้าของกล้ามเนื้อเท้าได้ง่าย ทั้งนี้ เนื่องจากการเล่นกีฬาเปตองเป็นกีฬาที่ต้องเดินเป็นเวลานานและใช้เวลาแข่งขันที่ค่อนข้างนานหรือตลอดทั้งวัน
4. ควรสวมหมวกในการแข่งขันเปตองกลางแจ้งที่มีแสงสว่างมาก จะได้ช่วยลดแสงสว่างให้กับสายตาได้บ้าง สายตาจะได้ไม่พร่ามัว

     เปตองเป็นอีกชนิดกีฬาที่เล่นแล้วมีประโยชน์ต่อร่างกาย เห็นแบบนี้แล้วคุณผู้อ่านหันมาเล่นเปตองกัน เป็นอีกทางเลือกสำหรับคนรักสุขภาพ เล่นไม่ยาก เป็นกีฬากลางแจ้งที่ใช้พื้นที่ไม่เยอะมาก หวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์สำหรับคุณผู้อ่าน

ขอขอบคุณข้อมูลจาก : สมาคมกีฬาเปตองแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ที่ให้ข้อมูลดีๆ เกี่ยวกับเปตอง

รูปประกอบจาก : pixabay.com